Ogromny postęp dokonany w dziedzinie kontroli medycznej zakażenia wirusem HIV sprawił, że zmienił się wzorzec przebiegu tej choroby: z definitywnie śmiertelnej na przewlekły problem zdrowotny. Pomimo to, z wielu powodów osoby żyjące z HIV doświadczają na co dzień negatywnych stanów emocjonalnych (np. smutku, złości), które w dłuższej perspektywie mogą prowadzić do trudności w codziennym funkcjonowaniu (mogą np. wyzwolić stany depresyjne). Zjawisko to opisane zostało jako rozregulowanie emocjonalne (ang. emotion disregulation). W obecnych czasach związane jest ono przede wszystkim ze stygmatyzacją społeczną, której doświadczają nosiciele HIV.

W naszych badaniach analizowaliśmy specyficzny aspekt tego rozregulowania, określony mianem inercji, czyli bezwładności emocjonalnej (ang. emotional inertia). Wysoka bezwładność emocjonalna oznacza, że stan emocjonalny danej osoby utrzymuje się z dnia na dzień i nie zmienia się dynamicznie w odpowiedzi na kontekst sytuacyjny. Innymi słowy, wysoka bezwładność emocjonalna to „zaleganie” emocji wskazujące, że trudniej poddają się one adekwatnej regulacji, a przez to mogą być związane z obniżeniem dobrostanu i ryzykiem pojawienia się symptomów depresji. Z kolei niska bezwładność emocjonalna oznacza, że stan emocjonalny danej osoby jest bardziej plastyczny zarówno w odpowiedzi na zmianę kontekstu sytuacyjnego, jak i na zastosowane sposoby samoregulacji.

W naszym projekcie analizowaliśmy zatem, czy obserwowana przez okres 5-ciu dni bezwładność emocjonalna może w dłuższej perspektywie czasowej (po 1,5 roku) przewidywać zmiany w dobrostanie psychologicznym wśród osób zakażonych wirusem HIV. Wbrew naszym hipotezom badawczym, okazało się, że nie było tutaj istotnego związku. Bez względu na to, czy w trakcie krótkiego badania dzienniczkowego komuś mniej lub bardziej zalegają przeżycia emocjonalne, prognozowanie długofalowych zmian w jego dobrostanie psychicznym nie jest uzasadnione. Innymi słowy, możemy wówczas powiedzieć, że przy wysokiej bezwładności emocjonalnej osoba, która miała wyższe nasilenie emocji negatywnych jednego dnia, będzie je też miała dnia kolejnego, ale nie oznacza to, że w ciągu kolejnych 18 miesięcy zaobserwujemy spadek jej nastroju i satysfakcji z życia.

Również relacje dzień po dniu między zaleganiem emocji negatywnych i ruminowaniem na ich temat, czyli roztrząsaniem, dlaczego przydarza mi się to, co się przydarza, i dlaczego czuję się tak, jak się czuję, były dalekie od oczywistych. Okazało się, że bezwładności emocjonalna jest negatywnie powiązana z inercją w ruminowaniu, mianowicie im wyższe zaleganie emocji, tym niższe zaleganie tendencji do ich roztrząsania. Zaleganie emocji sprzyjało jednak temu, że wysoki poziom emocji negatywnych jednego dnia wiązał się ze wzrostem ruminowania dnia następnego. Z kolei zaleganie ruminowania sprzyjało temu, że ruminowanie jednego dnia wiązało się ze wzrostem emocji negatywnych dnia następnego. Widać zatem, że inercja dotycząca doświadczania emocji negatywnych oraz kontroli emocji negatywnych poprzez ruminowanie wskazuje na trudności w efektywnej samoregulacji.

Wcześniejsze badanie sugeruje natomiast, że opisana dynamika sama w sobie niekoniecznie ma charakter powiązany nieuchronnie z psychopatologią. Prawdopodobnie istnieją inne czynniki zarówno w obrębie różnic międzyosobowych (np. ekstrawersja czy neurotyzm), jak i w kontekście funkcjonowania (np. wysoka stygmatyzacja społeczna), które pełnią funkcję ochronną bądź sprzyjającą pogarszaniu dobrostanu psychologicznego wśród osób żyjących z HIV, pomimo dobrze dopasowanego leczenia antywirusowego.

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego, dlaczego badanie dobrostanu psychologicznego jest ważne? Przeczytaj nasze prace z tego obszaru i zapoznaj się z powiązanymi materiałami z badań.

Bibliografia:

Rzeszutek M., Gruszczyńska E., & Firląg-Burkacka E. (2021). Daily Emotional Inertia and Long-Term Subjective Well-Being Among People Living With HIV. Health and Quality of Life Outcomes, 19, https://doi.org/10.1186/s12955-021-01752-6.

Rzeszutek, M., & Gruszczyńska, E. (2021). Inertia, innovation, and crosslagged effects in negative affect and rumination: daily diary study among people living with HIV. Anxiety, Stress, & Coping. Advanced online publication (DOI: 10.1080/10615806.2021.1887481).